Gdy ktoś z naszych bliskich umiera, często do załatwiania wszelkich formalności związanych z majątkiem pozostałym po zmarłym (np. nieruchomość, samochód, akcje spółek) koniecznym jest wykazanie, że jesteśmy jego spadkobiercami. Samo powołanie się na okoliczność pokrewieństwa w odpowiednim stopniu czy też testamentu, w którym zostaliśmy powołani do dziedziczenia nie jest wystarczające. Koniecznym jest pozyskanie oficjalnego dokumentu, który tą okoliczność potwierdzi zgodnie z obowiązującym w Polsce prawem.
W Polsce istnieją dwie drogi pozyskania takiego dokumentu – przed notariuszem poprzez sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia lub przed sądem w drodze postępowania w ramach którego pozyskujemy postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku.
Dokumenty te oczywiście nie określają kto nabywa jaki składnik majątku ze spadku, a jedynie wskazują kto i w jakim zakresie należy do kręgu spadkobierców po zmarłym.
Oczywiście pozyskanie aktu poświadczenia dziedziczenia jest drogą prostszą i szybszą, jednak wymaga niesporności sytuacji spadkobierców. Muszą się oni również stawić jednocześnie w kancelarii notarialnej. W przeciwnym wypadku procedura przed notariuszem nie będzie możliwa.
Koszt sporządzenia protokołu dziedziczenia wynosi 100 zł, a aktu poświadczenia dziedziczenia 50 zł, przy czym, jeżeli poświadczenie dziedziczenia dotyczy zapisu windykacyjnego, to koszt aktu wyniesie 100 zł. Jeżeli w trakcie czynności następuje również otwarcie i ogłoszenie testamentu, to zostaniemy dodatkowo obciążeni obowiązkiem zapłaty 50 zł za sporządzenie protokołu z tej czynności. Opłatami objęte są również wypisy zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia, jeżeli się ich domagamy. Obecnie należy również zapłacić 5 zł za wpis do rejestru spadowego.
Jeśli chodzi natomiast o postępowanie sądowe, wniosek w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku składa się do Sądu właściwego ze względu na ostatnie miejsce zwykłego pobytu spadkodawcy, a w przypadku gdy nie sposób takiego ustalić w Polsce – przed sąd właściwy z uwagi na położenie majątku spadkowego. Zainicjować takie postępowania może każda osoba, która ma w tym interes prawny. Nie musi to być zatem potencjalny spadkobierca – częstą praktyką jest chociażby inicjowanie takich postępowań przez wierzycieli zmarłego.
Zgodnie z przepisami ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych opłata od takiego wniosku wynosi 100 zł. Ponadto należy zapłacić 5 zł za wpis do rejestru spadkowego. Jeżeli wnosimy jednocześnie o przyjęcie oświadczenia o przyjęciu spadku, wówczas dodatkowo musimy uiścić opłatę w wysokości 100,00 zł. Wniosek taki składa się jeśli od śmierci spadkodawcy nie upłynęło jeszcze 6 miesięcy.