Wyróżniamy dwa rodzaje dziedziczenia – na podstawie ustawy oraz na podstawie testamentu. Dziedziczenie testamentowe następuje jednak wyłącznie gdy spadkodawca sporządzi ważny testament. Brak sporządzenia testamentu oznacza dziedziczenie ustawowe. Aby sporządzić ważny testament osoba musi mieć zdolność testowania i wolę testowania. Zdolność testowania ma osoba pełnoletnia, a wyjątkowo osoba przed ukończeniem 18 roku życia, która zawarła związek małżeński, posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Zdolności testowania nie posiada osoba ubezwłasnowolniona.
Wola złożenia oświadczenia w przedmiocie rozrządzenia na wypadek śmierci (wola testowania) nie może budzić wątpliwości. Nieważnym będzie bowiem testament sporządzony w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, np. pod wpływem błędu lub groźby.
Należy pamiętać, że testament nie może być wspólny z inną osobą – zatem nie ma prawnie możliwości sporządzenia wspólnego testamentu przez małżonków.
Z punktu widzenia ważności testamentu istotnym jest powołanie do całości lub części spadku zindywidualizowanej osoby (np. powołuję XY do całości spadku albo powołuję XY i XZ do spadku po mnie w wymiarze po 1/2). Nie należy w testamencie wskazywać konkretnych składników majątku chyba, że chcemy uczynić zapis ale to kwestia odrębna. Nie jest również możliwe powołanie spadkobiercy pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu. Można natomiast ustanowić kolejność spadkobierców. Wówczas w przypadku gdy spadkobierca powołany jako pierwszy nie dożyje otwarcia spadku, wówczas spadek przypadnie kolejnemu.
Możliwe jest sporządzenie testamentu bez udziału notariusza. Polskie prawo przewiduje wiele rodzajów testamentów – testamenty zwykłe do których zaliczamy: testament holograficzny (własnoręcznie sporządzony), testament notarialny i testament allograficzny (urzędowy) oraz testamenty szczególne do których zaliczamy testament ustny, testament podróżny i testament wojskowy.
Testament holograficzny (zwykły) powinien być sporządzony w całości pismem ręcznym. Bardzo ważne jest to, że wydruk komputerowy wraz z podpisem nie zostanie uznany w ogóle za testament. Testament powinien zawierać podpis i dobrze aby został zaopatrzony datą, co eliminuje wątpliwości co do momentu jego sporządzenia.
Testament notarialny jest sporządzany przez notariusza w kancelarii notarialnej lub w szczególnych sytuacjach w miejscu pobytu spadkodawcy np. w szpitalu – w obecności spadkodawcy. Następnie testament jest wpisywany do Notarialnego Rejestru Testamentów. Co ciekawe – również testament sporządzony własnoręcznie może zostać przekazany notariuszowi celem wprowadzenia go do w/w rejestru. Testament notarialny jest najbezpieczniejszą formą testowania. Notariusz, weryfikuje bowiem zdolność testowania i potwierdza wolę testowania.
Testament allograficzny (urzędowy) to testament oświadczony ustnie w obecności dwóch świadków wobec wójta, burmistrza, prezydenta miasta, starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego. Oświadczenie spadkodawcy powinno zostać spisane w protokole, który następnie jest mu odczytywany w obecności dwóch świadków, podpisany przez spadkodawcę, świadków i osobę z danego urzędu. Testament urzędowy nie jest obecnie praktykowany zbyt często.
Testamenty szczególne – jak sama nazwa wskazuje – możliwe są do sporządzenia w sytuacjach szczególnych takich jak istnienie obawy rychłej śmierci, podróży na polskim statku morskim lub powietrznym, wojny lub mobilizacji wojskowej względnie niewoli.
Co istotne – testament jest oświadczeniem odwołalnym. Odwołanie testamentu może nastąpić poprzez sporządzenie nowego testamentu – przy czym w przypadku gdy spadkodawca nie wskazał w nim, że odwołuje poprzedni testament, to odwołaniu ulegają tylko te postanowienia poprzedniego testamentu, których nie da się pogodzić z treścią nowego testamentu. Odwołać testament można poprzez jego zniszczenie lub uczynienie zmian w testamencie, z których wynika wola jego odwołania. Warto więc zwrócić uwagę, że sporządzenie testamentu nie daje jeszcze żadnych gwarancji nabycia majątku spadkowego przez osoby wskazane jako spadkobiercy. Spadkodawca może odwołać lub zmienić testament nawet tuż przed swoją śmiercią.