Dziedziczenie ustawowe (na podstawie ustawy Kodeks cywilny) ma miejsce w sytuacji gdy zmarły nie pozostawił testamentu.
Polskie prawo przewiduje kilka grup spadkobierców ustawowych:
– Grupa I: dzieci (i ich potomkowie, jeśli dziecko zmarło wcześniej niż spadkodawca) spadkodawcy oraz małżonek spadkodawcy (udział małżonka nie może być w tej konfiguracji niższy niż ¼);
– Grupa II: małżonek spadkodawcy, jego rodzice, rodzeństwo i potomkowie jego rodzeństwa;
– Grupa III: dziadkowie spadkodawcy i potomkowie dziadków spadkodawcy;
– Grupa IV: pasierbowie – dzieci małżonka spadkodawcy (przy braku małżonka spadkodawcy i krewnych, powołanych do dziedziczenia z ustawy);
– Grupa V: gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy w Polsce, ewentualnie Skarb Państwa, jeśli nie da się ustalić ostatniego miejsca zamieszkania albo ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą.
Należy wskazać, że małżonek rozwiedziony nie dziedziczy. Jedynym sposobem, by rozwiedziony małżonek został spadkobiercą jest powołanie go do dziedziczenia w testamencie. Nie dziedziczy również małżonek pozostający w separacji orzeczonej przez sąd.
W przypadku gdy zmarły nie pozostawił zstępnych, a jedynie małżonka, wówczas małżonek dziedziczy w zbiegu z rodzicami, a gdy rodzice nie żyją – w zbiegu z rodzeństwem lub potomkami rodzeństwa spadkodawcy. W zbiegu z rodzicami spadkodawcy małżonek dziedziczy w części ½, a rodzice po ¼. W sytuacji braku dzieci i chęci przekazania po śmierci całego swojego majątku wyłącznie na małżonka, konieczne jest sporządzenie testamentu.
Jeżeli zmarły nie pozostawił zstępnych, małżonka, nie żyją jego rodzice, rodzeństwo ani potomkowie rodzeństwa – wówczas do spadku powoływani są dziadkowie spadkodawcy lub w przypadku ich śmierci – potomkowie dziadków spadkodawcy.
Jeżeli zmarły nie pozostawił małżonka ani krewnych, wówczas możliwe jest dziedziczenie przez pasierbów spadkodawcy o ile żadne z ich rodziców nie dożyło otwarcia spadku.
Jeżeli natomiast występuje sytuacja braku małżonka, krewnych czy też pasierbów spadkodawcy – wówczas spadek przechodzi na gminę ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a jeśli nie da się ustalić ostatniego miejsca zamieszkania albo ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą spadkobiercą staje się Skarb Państwa.