Niewątpliwie podczas postępowania sądowego wsparcie profesjonalnego obrońcy lub pełnomocnika w osobie adwokata lub radcy prawnego jest korzystne. Nie każdy jednak ma możliwości finansowe pozwalające na zlecenie sprawy adwokatowi lub radcy prawnemu.
Zarówno w postępowaniu karnym, cywilnym jak i sądowoadministracyjnym istnieje możliwość ubiegania się o przyznanie obrońcy lub pełnomocnika z urzędu, którego koszt pracy pokrywany jest przez Skarb Państwa.
Należy w tym celu złożyć wniosek o przyznanie adwokata/radcy prawnego z urzędu w sądzie przed którym sprawa już się toczy lub będzie się toczyła w przyszłości. Względnie gdy osoba nie ma miejsca zamieszkania w miejscu siedziby tego sądu, może ona złożyć wniosek do sądu rejonowego właściwego ze względu na swoje miejsce zamieszkania.
Wniosek o adwokata/radcę prawnego z urzędu może złożyć osoba, która ubiega się jednocześnie o zwolnienie od kosztów sądowych tj. np. opłata sądowa od pozwu, lub niezależnie od zwolnienia od kosztów.
Przedmiotowy wniosek powinien wskazywać, że wnioskodawca nie jest w stanie ponieść kosztów wynagrodzenia adwokata / radcy prawnego bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. W sprawach cywilnych dodatkowo należy uzasadnić, że udział profesjonalnego prawnika jest w danej sprawie potrzebny z uwagi na jej skomplikowany charakter.
Wniosek może być złożony na piśmie lub ustnie do protokołu rozprawy. Do wniosku w sprawach cywilnych i sądowoadministracyjnych należy dołączyć oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania. Oświadczenie składa się obowiązkowo na formularzu, który można uzyskać w każdym sądzie lub pobrać ze strony ministerstwa sprawiedliwości: LINK.
Informacje wpisywane do oświadczenia powinny zostać potwierdzone dokumentami (np. umową o pracę, zaświadczeniem odnośnie uzyskiwanych świadczeń emerytalnych lub rentowych, rachunkami za media, dokumentacją medyczną itp.). Brak załączenia stosownych dokumentów, utrudnia lub niekiedy nawet uniemożliwia otrzymanie adwokata / radcy prawnego z urzędu.
W sprawach karnych adwokata / radcę prawnego z urzędu wyznacza prezes sądu / sąd prowadzący sprawę, a w sprawach cywilnych i administracyjnych właściwa Okręgowa Rada Adwokacka / Okręgowa Izba Radców Prawnych na wniosek sądu. Odpowiedni samorząd zawodowy wyznacza prawnika z urzędu niezwłocznie, nie później niż w terminie dwóch tygodni, zawiadamiając o tym Sąd.
Co istotne – możliwym jest ubieganie się o konkretnego prawnika do reprezentacji w naszej sprawie. Wówczas należy wskazać jego dane już we wniosku. Zazwyczaj konkretny samorząd zawodowy uwzględnia taką prośbę. Prośba ta nie ma jednak charakteru wiążącego.
Należy pamiętać, że na postanowienie odmawiające ustanowienia adwokata/ radcy prawnego z urzędu przysługuje zażalenie. W tym celu należy złożyć wpierw wniosek o sporządzenie uzasadnienia postanowienia, który w sprawach cywilnych podlega opłacie 100,00 zł. Zażalenie należy wnieść w terminie tygodnia od dnia doręczenia postanowienia wraz z pisemnym uzasadnieniem. Co istotne – w razie oddalenia wniosku, osoba nie może ponownie domagać się ustanowienia adwokata / radcy prawnego, powołując się na te same okoliczności, które stanowiły uzasadnienie oddalonego wniosku.
Poniżej instrukcja wypełnienia oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania – przykładowo wypełnione oświadczenie znajduje się zamieszamy TUTAJ
Formularz oświadczenia składa się z pięciu stron i 10 punktów (rubryk), które należy wypełnić. Zgodnie z treścią pouczenia zawartego na pierwszej stronie formularza:
– druk należy wypełnić czytelnie dokonując wpisów bez skreśleń i poprawek (ręcznie lub komputerowo);
– w każdej niezacieniowanej rubryce należy wpisać odpowiednią treść;
– jeżeli nie jest możliwe ujęcie wszystkich danych na formularzu, można załączyć dodatkową kartę A4, na której wskażemy uzupełnianą rubrykę, przy czym należy pamiętać by pod dodaną treścią również się podpisać;
– oświadczenie należy wypełnić według stanu na dzień jego sporządzenia.
1) Na pierwszej stronie w rubryce nr 1 wskazujemy nazwę sądu, do którego składane jest oświadczenie. W rubryce nr 2 należy podać sygnaturę sprawy, jeżeli oświadczenie jest złożone po zainicjowaniu sprawy. Jeżeli natomiast oświadczenie jest składane z pierwszym pismem w sprawie nie wpisujemy sygnatury, ponieważ nie została jeszcze nadana. Kolejno w rubryce nr 3 podajemy swoje imię i nazwisko oraz numer PESEL. Jeżeli nie posiadamy nr PESEL, można podać imiona rodziców. W przypadku przedsiębiorców należy podać numer NIP, a w razie jego nieposiadania informację o jego braku.
2) Na drugiej stronie oświadczenia, rubryce nr 4 podajemy stan rodzinny, czyli wpisujemy tu osoby pozostające we wspólnym gospodarstwie domowym z wnioskodawcą – przykładowo małżonka, konkubenta, dzieci itp. Należy podać imiona i nazwiska takich osób, a w oddzielnych wierszach, daty urodzenia oraz rodzaj stosunku łączącego daną osobę z wnioskodawcą – np. mąż/żona, syn/córka. W rubryce nr 5 należy opisać stan majątkowy wnioskodawcy. Musimy podać tytuł prawny (np. własność, użytkowanie wieczyste) a także określić w jakiej części dane prawo nam przysługuje. W pierwszej kolejności należy wskazać nieruchomość przeznaczoną do zamieszkania, określając jej adres, powierzchnię i szacowaną wartość (wystarczy wskazanie przybliżonej, orientacyjnej wartości). Następnie należy wskazać nieruchomości rolne oraz inne nieruchomości jeżeli posiadamy do takich prawo. W razie nieposiadania jakiegokolwiek składnika majątku o którym mowa w rubryce oświadczenia, podajemy “nie dotyczy”; „brak” lub „nie mam / nie posiadam”.
3) Na trzeciej stronie należy opisać pozostały posiadany przez siebie majątek, przy czym jeżeli jakiegoś składnika nie posiadamy, wskazujemy “nie dotyczy” ; „brak” lub „nie mam / nie posiadam”. Pierwsza rubryka dotyczy oszczędności (w gotówce oraz na rachunkach bankowych), kolejna papierów wartościowych i innych praw majątkowych (np. udziałów w spółkach), kolejna wierzytelności (czyli ile i w jakim terminie ktoś jest nam coś winien), a ostatnia innych przedmiotów wartościowych o wartości wyższej niż 5000 zł. Jeżeli posiadamy np. starszy samochód o wartości niższej niż 5000 zł, nie trzeba go ujawniać w oświadczeniu.
4) Czwarta strona dotyczy dochodów i źródeł utrzymania zarówno wnioskodawcy, jak i osób pozostających z nim we wspólnym gospodarstwie domowym. W tej rubryce należy wskazać odrębnie dla każdej osoby wszystkie dochody i źródła utrzymania np. z wynagrodzenia za pracę, umów cywilnoprawnych, emerytury, renty, zasiłki i inne świadczenia otrzymywane na siebie oraz na dzieci, alimenty itp. Zgodnie z pouczeniem – podajemy dochód miesięczny lub roczny netto. W rubryce nr 7 podajemy wszelkie zobowiązania i stałe wydatki, jakie ponośmy w związku z prowadzeniem gospodarstwa domowego – przykładowo wysokość opłat za media, koszt wyżywienia, zakupu odzieży, obuwia, chemii i kosmetyków, leków, paliwa, wysokość podatków, rat kredytów, składek ubezpieczeniowych itp.
5) Na ostatniej stronie w rubryce nr 8 wskazujemy inne dane, które w naszej ocenie są istotne dla oceny naszej sytuacji. Przykładem takich informacji mogą być kwestie dotyczące nieprzewidzianych, nagłych wydatków, czy też informacje wskazujące na brak możliwości zarobkowych w chwili obecnej z uwagi np. na chorobę lub inne nadzwyczajne okoliczności, które doprowadziły do pogorszenia sytuacji finansowej wnioskodawcy i jego rodziny. W rubryce nr 9 należy wskazać datę i miejscowość sporządzenia oświadczenia, a w rubryce nr 10 złożyć podpis.