W przypadku otrzymania wezwania do stawiennictwa w sądzie w charakterze świadka nasza obecność w wyznaczonym terminie i godzinie jest obowiązkowa. Bez znaczenie jest to czy sprawa ma charakter karny czy cywilny oraz to czy strona postępowania pytała nas o zgodę na złożenie zeznań. Brak prawidłowej reakcji na otrzymane wezwanie może skutkować nałożeniem kary grzywny, a dalej przymusowym doprowadzeniem na kolejny wyznaczony przez sąd termin, a nawet w przypadku uporczywego uchylania się od stawiennictwa ukaraniem nas karą aresztu do 30 dni. Podobnie gdy zignorujemy awizowaną przesyłkę sądową, w której mogłoby być wezwanie do stawiennictwa w charakterze świadka. Należy mieć na uwadze, że w przypadku upływu 14 dni awizacji przyjmuje się fikcję doręczenia przesyłki.
Należy dokładnie zapoznać się z treścią wezwania, w którym zawarte powinny być pouczenia odnośnie naszych uprawnień jako świadka.
Do sądu należy zabrać ze sobą dokument tożsamości – najczęściej będzie to dowód osobisty. Po wywołaniu sprawy (po nazwisku stron) należy wejść na salę – po sprawdzeniu obecności, sąd poprosi świadków o wyjście i poczekanie na korytarzu. Każdy świadek wzywany jest pojedynczo tak by uniknąć sytuacji w której świadek dotąd nie przesłuchiwany słyszy zeznania innego świadka. O kolejności przesłuchiwania świadków decyduje sąd.
Sędzia poprosi daną osobę o podejście do barierki znajdującej się na środku sali. Początkowo sąd zapyta ogólnie o to czy świadek wie w jakiej sprawie został wezwany i co świadkowi wiadomo na temat sprawy, dając możliwość swobodnej wypowiedzi, a następnie przystąpi do zadawania pytań. W dalszej kolejności pytania zadają strony postępowania lub ich pełnomocnicy.
Jeżeli jakichś szczegółów nie pamiętamy, wówczas po prostu wskazujemy, że nie pamiętamy, nie jesteśmy pewni, itp. Należy podkreślić, że rozprawa sądowa to nie egzamin i zarówno sędziowie, jak i pełnomocnicy doskonale rozumieją, że każdy z nas może potrzebować chwili na zastanowienie. Jeżeli wiemy czego sprawa dotyczy warto przypomnieć sobie najistotniejsze szczegóły istotne dla sprawy z naszego punktu widzenia. Świadkowie zasadniczo nie mogą korzystać z dokumentów lub notatek. Niekiedy jednak sędziowie wyrażają na to zgodę.
W toku rozprawy zawsze zwracamy się do Sądu. Również na zadawane nam pytania przez stronę przeciwną i pełnomocników / obrońców odpowiadamy do Sądu. Do Sądu zwracamy się „Wysoki Sądzie” lub „Proszę Sądu”.
Jeśli chodzi o odpowiedni ubiór – nie ma w tym aspekcie szczególnych wymogów, jednak nietaktownym byłoby stawiennictwo na rozprawie np. w krótkich spodenkach czy też plażowych klapkach. Ubiór powinien być schludny, co ma oczywiście znaczenie w kreowaniu ogólnego wizerunku świadka, wpływając pośrednio na odbiór jego wypowiedzi przez Sąd.
Wobec faktu, iż stawiennictwo w sądzie na wezwanie sądu celem przesłuchania w charakterze świadka jest obowiązkiem bezwzględnym, świadkowi na jego wniosek przysługuje zwrot kosztów stawiennictwa w sądzie, nawet jeżeli ostatecznie nie doszło do jego przesłuchania. Wyjątkiem od tej zasady jest sytuacja w której świadek stawił się na rozprawę mimo braku wezwania sądu – wówczas dla przyznania kosztów koniecznym jest jego faktyczne przesłuchanie.
Stawiennictwo na rozprawie na wezwanie sądu stanowi podstawę do usprawiedliwienia nieobecności w pracy. Pracodawca ma bowiem obowiązek zwolnienia pracownika z pracy na czas czynności z jego udziałem na wezwanie organu państwowego. Nie ma obowiązku wypłaty za ten czas wynagrodzenia dlatego obowiązek ten przechodzi na organ wzywający. Pracownik musi jedynie okazać pracodawcy wezwanie do stawiennictwa. Pracodawca powinien natomiast wydać pracownikowi zaświadczenie dotyczące wysokości przysługującego mu wynagrodzenia.
Zwrot kosztów stawiennictwa świadka w sądzie obejmuje:
– koszt utraconych zarobków;
– koszt przejazdów;
– koszt dojazdów środkami komunikacji miejscowej;
– koszt noclegów;
– dietę.
Jeżeli świadek został wezwany w tym samym dniu do kilku przesłuchań w różnych sprawach – zwrot kosztów stawiennictwa przysługuje mu tylko raz. Zwrot przyznawany jest na wniosek świadka złożony pisemnie w terminie 3 dni od daty zakończenia czynności lub ustnie do protokołu rozprawy. Jeżeli chcielibyśmy uzyskać zwrot kosztów przelewem na konto bankowe, wówczas we wniosku wskazujemy numer rachunku bankowego.